Na maanden schrijven, schrappen en al mijn beren en krokodillen recht in de ogen te hebben gekeken. Talloze malen de woorden van mijn tafel geveegd te hebben en dikke tranen van blijdschap en verdriet gehuild te hebben is het zover. Op 2 december, de sterfdatum van mijn moeder, lanceer ik mijn boek Moeders & Dochters. Ik ben dankbaar en blij met deze mijlpaal in mijn leven en nodig iedereen uit dit boek te kopen, te lezen, door te geven. En vooral te beseffen wat er is en wat dat voor gevoel in je oproept.

Geniet van het leven, de wijsheid van de mensen om je heen. Glimlach om de dingen die je zomaar van je moeder hebt overgenomen en wees blij met jou. Jij doet er toe. Dat is wel wat ik geleerd heb in dit project. En o ja nog iets, Zijn. Er zijn. Voor jezelf en de ander. 

Moge het boek je inspireren die vragen te stellen die belangrijk voor je zijn! En te koesteren waar je om geeft en van houdt.

Have a beautiful day!

Linde ten Broek

**Wedergeboorte

**weer vrouw te mogen zijn

een eeuw geduld

mogen voelen

kiezen

aanraken

zijn

goed

aangeraakt

door de trillingen van het leven

alleen kijken

is

zien

ik trek geen conclusies

het is haar verhaal

geworden

het is

helder

Ik ben bijna aan het einde van de periode dat de crowdfunding loopt. Een periode die spannend is geweest en me vooral met veel vrouwen in contact heeft gebracht. Ik heb geleerd om hulp te vragen en mensen hebben me op allerlei manieren gesteund. Zowel financieel als met allerlei workshops, teksten, opmaak, advies. En ik krijg de laatste tijd steeds meer mooie feedback binnen op de interviews die ik heb uitgewerkt voor de moeders en dochters. Nu komt de volgende fase. Waarin ik zal kiezen voor een uitgever of dat ik het toch in eigen beheer zal uitgeven. Ik houd jullie op de hoogte!

Ik deel graag drie reacties van moeders en dochters met je. Omdat ik best trots ben op wat ik terugkrijg van hen.

Aanrader

Linde ten Broek heeft voor haar boek over moeders en dochters m'n moeder, m'n oma en mij geïnterviewd en dat was super bijzonder. Vanuit haar enorme betrokkenheid en sensitiviteit is ze een kei in vragen stellen die een hoop naar boven halen en die dus voor rakende momenten zorgen. Ik kan iedereen zo'n interview aanraden, je wortels (h)erkennen is zo belangrijk, dat is je fundament in het leven!

Ontroerend

Lieve Linde, mijn moedertje heeft The Soul Story net gelezen... Ze vindt het prachtig... ontroerend... Ze vindt dat je het met veel gevoel hebt opgeschreven... Dankjewel xxxx

Liefdevol

Het was een heel goed idee om Linde dat interview te laten afnemen: Mijn moeder van 86, mijn dochter en ik. Drie generaties sterke vrouwen, zoals Linde dat zo mooi noemde. Er kwam van alles naar boven, door haar manier van vragen stellen en er werd liefdevol mee om gegaan. Het is fijn om dit te hebben laten vastleggen op deze manier. Heel blij mee! Dank je wel Linde!

Beste donateurs, 

Met trots vertel ik jullie dat ik 2 december 2014 mijn boek Moeders en dochters lanceer!

Op 2 december is het 2 jaar geleden dat mijn moeder onverwacht overleed. Moeders en dochters draag ik op aan haar.

De lancering vindt plaats op een bijzondere plek in Amsterdam, in het coachhuis KW9 waar veel mensen de weg naar weten te vinden en waar begeleiding naar heel-zijn voorop staat.

In het maken van het boek heb ik bij veel vrouwen gezien dat zij hun heelheid weer terugvonden via de relatie met hun moeder.

Ik had me geen mooiere plek kunnen bedenken dan hier de lancering te doen!

Hartelijke groeten van Linde ten Broek

KW9 is aan de Kromme Waal 9 in Amsterdam.

Voorwoord

Wat een bijzondere reis is dit. Alle gesprekken die ik met de vrouwen heb gevoerd hebben me geraakt. Zoveel vertrouwen en openheid heeft me goed gedaan en me laten beseffen dat mijn boek Moeders en Dochters een niet te stoppen stroom van inspiratie, ergernis, verstrikkingen en openbaringen heeft aangeraakt. Toen ik in april 2014 mijn ideeën op papier zette had ik geen idee dat het zoveel zou losmaken. Bij de mensen die ik tegenkwam en bij mezelf. Iedereen die ik tegenkwam en vertelde over mijn boek begon direct te vertellen over deze vrouw in hun leven. Hun moeder. 

Toen ik op een avond een gesprek voerde met een vrouw uit Wit Rusland wist ik het. Ik moet naar Polen. Naar Kuznia Raciborz. De geboortegrond van mijn oma, mijn overgroot moeder en de plek waar mijn moeder in de 2ewereldoorlog een tijd heeft gewoond. En toen kreeg ook mijn eigen verhaal woorden. Ik sprak met de broer van mijn moeder en enkele vriendinnen van haar. Las boeken over moeders en dochters en legde toen alles aan de kant.

Het moest uit mij geboren worden. De woorden, de onderwerpen, de mogelijke insteken, alles mocht terug naar de mensen om mij heen. En vanuit niets begon weer van alles te groeien.

Ik wil alle mensen bedanken die mee hebben gewerkt aan dit boek. Me hebben laten zien dat ik door mag gaan en nog meer diepte kan pakken. En plezier. Want wat heb ik veel gezongen onderweg. Gelachen, gehuild, genoten. En me zo dankbaar gevoeld dat ik dichtbij mensen, hun verhaal en hun reis mag zijn. Een reis die gaat over zijn wie je bent, en doen wat je zelf het allerliefste wilt doen. Voorbij de verwachtingen van anderen. Voorbij de claim die decennialang families en vooral vrouwen in families in haar greep heeft gehouden. 

Lieve mama wat had ik graag dit boek samen met jou willen maken. Helaas kan dat niet meer. Op 2 december 2012 overleed je zomaar en kon ik mijn vragen niet meer aan je stellen. Daarom lanceer ik Moeders en Dochters op deze dag. Op 2 december 2014.

Moeders en Dochters is een boek dat je meeneemt, inspireert en stimuleert de vragen te stellen die je hebt en uit te spreken wat je diep van binnen voelt. Stil te staan bij wat er is en dat met elkaar te delen. Met en zonder woorden. 

Have a beautiful day!

Om een tipje van de sluier op te lichten deel ik graag een klein stukje van het interview met 3 generaties vrouwen. Renske, Stella en Judith, respectievelijk 86, 63 en 39 jaar oud.

… ‘De kop dr voor’, dat zei de moeder van Renske regelmatig. Die uitdrukking ken ik niet en het betekent houd moed! Dat heeft Renske aan zowel aan haar dochter Stella en kleindochter Judith doorgegeven die het zelf weer benoemen als ‘Geef nooit op’. Deze doorzettersmentaliteit heeft ervoor gezorgd dat er op de bank drie krachtige vrouwen zitten die ergens voor gaan. Waarbij het in de generatie van Stella en Judith veel vanzelfsprekender is om dingen uit te spreken. Ook al is dat een uitdaging op zich.

In de tijd dat Renske opgroeide en trouwde werd veel verzwegen. Werd er niet gepraat over iets wat gebeurd was of wat je dwars zat. Het was zo en daarmee klaar. Soms werd er ook niet gepraat omdat men dacht dat daarmee het gezin belast werd. Vandaag de dag wordt daar anders over gedacht. Wordt er juist van alles uitgesproken en besproken om zo min mogelijk ruis op de lijn te hebben. Kinderen weten en voelen immers veel meer dan we altijd dachten. Of?...

De afgelopen weken heb ik weer veel vrouwen geïnterviewd. Van verschillende generaties en woonachtig in grote en kleine steden en dorpen.

Steeds vaker nam ik mijn camera mee en kon na afloop behalve van de verhalen, ook van de stemmen en non verbale communicatie tussen de moeders en dochters genieten.

Ik had 28 vrouwen voor mijn e-book in mijn hoofd, maar op de een of andere manier was er te weinig diversiteit en bleef het e-book te plat, niet tastbaar genoeg. 

Ik heb daarom deze week besloten dat het een koffietafel boek wordt en geen

e-book. De verhalen en het thema komen meer tot hun recht in een boek dat je op schoot neemt, doorbladert en dan weer op de tafel teruglegt. Het is te mooi om tussen de e-mails verloren te gaan of beduimeld terug te vinden op de wc.

En ik ga nog even door, interview 7 vrouwen extra zodat ik op een totaal aantal van 35 kom. Omdat het nu nog geen evenwichtig beeld geeft van alle verschillende culturen en vrouwen en hun moeder dochter relatie.

De afgelopen week was ik samen met mijn zus Myrthe naar Polen. Liep met mijn bloten voeten over de grond waar mijn moeder, mijn oma en overgroot oma menig voetstappen hebben gezet. Waar de oorlog woedde en waar veel herinneringen zijn gebleven. 

Het bos waar altijd paddestoelen werden geplukt, de mensen die hun bessen verkopen op de hoek van het kerkplein, de gesloten gezichten. Wat heb ik veel mogen zien en voelen. 

En hoe bijzonder was het om in het huis van mijn overgrootoma te lopen waar zoveel is gebeurd. Waar zoveel verhalen zijn blijven steken. Waar generaties ganzen plukten, appels droogden en meer!

Nu ik weer terug ben en elk moment contact kan maken met die plek voel ik hoeveel me dat heeft gebracht. Dat het weten, het kennen van je wortels belangrijk is. Om te zijn wie je bent. Om in de spiegel te kijken en te weten wat je kunt doen, wat je wilt doen. Als dochter. Als moeder.

Daarom is het opzoeken, vragen en onderzoeken van je familielijn zo belangrijk. 

Voor mij. Maar ook voor alle vrouwen die ik heb gesproken voor moeders en dochters. En alle vrouwen die ik nog zal ontmoeten.

En weet je, soms is alleen contact maken genoeg. Zijn woorden overbodig. 

Ik ben dankbaar dat ik in Kuznia Raziborg ben geweest en denk zo maar dat het niet de laatste keer zal zijn!

Nog een paar dagen. Dan vertrek ik met mijn zus naar Polen. Reis langs de plekken waar mijn moeder met haar familie tijdens de tweede wereldoorlog heeft gewoond. De verhalen heb ik uitgebreid gehoord. Van haar broer. En haar vriendinnen. Maar ik merk dat dat verhalen zijn uit de tweede hand. Daar zit de beleving van een ander tussen. En die kleurt. Kleurt altijd dat wat door hen gezien en beleefd is. En ik weet dat iedereen iets anders beleeft. Dus ga ik met mijn eigen ogen kijken. En met mijn hart voelen hoe het daar nu is. Begraafplaatsen bezoeken en kijken of ik oud familieleden kan vinden. En speel mijn voorstelling Poolse wortels over mijn familie in Kuznia Raciborz. En laat me begeleiden door een muzikant van daar. Die ik nog niet ken, maar ongetwijfeld op mijn pad tegen zal komen. Door me te laten begeleiden door muzikanten wordt het verhaal levendiger. En gister sprak ik een kunstenaar. Zij schildert, en ook daar haar werd ik geinspireerd breder te denken dan alleen in foto's. Ik ga ook filmen in Polen. En laat me interviewen door mijn zus. 

Ik ben erg benieuwd wat ik ga zien en hoe dat voelt. Hoe het voelt als ik mijn Poolse wortels voel in de bodem van het land waar zo lang strijd is geweest. 

I keep you posted!

De afgelopen weken heb ik 14 vrouwen gesproken voor mijn boek Moeders en dochters. 14 Totaal verschillende vrouwen, die allemaal hun verhaal met mij deelden. Het veld waarin wij met elkaar waren werd na elk gesprek groter. Het was alsof alle vrouwen die ik eerder interviewde, bij de gesprekken aansloten en dat de kracht zich bundelde. Waardoor ook ik steeds meer plek kan innemen in het boek en mijn familielijn. Vorige week maakte ik ook de eerste filmopnamen.

Door met compassie te luisteren naar de verhalen, er bij te zijn en niets te hoeven veranderen ontstaat zoveel kracht, die ik als geboortekracht zou willen omschrijven. Ik hoor ook van verschillende vrouwen dat de gesprekken iets hebben aangeraakt waardoor er van alles is veranderd. Ik deel graag de woorden die ik gister terugkreeg.

“…Het is bijna niet te beschrijven wat er is gebeurd en hoe alles is gaan stromen na ons gesprek. Ik sta gewoon anders in het leven. Met veel meer rust en liefde. Linde, jij deelt jouw verhaal en vertelt vanuit je hart, die liefde heeft bij mij blokkades opgelost...” JP.  

Dit laat zo zien wat ik ten diepste wil in het leven. Via verhalen de harten van mensen (aan)raken en met de verhalen van moeders en dochters vrouwen ondersteunen bij het (terug)vinden van hun bron en kracht.

Moeders en dochters. Grootmoeders, moeders en dochters.

Hoe is dat bij jou? Kun je kijken naar de vrouwen die jou voorgingen? Ken je hun verhaal en wat doet dat met je? Sinds ik me verdiep in het verhalen van de vrouwen uit mijn familie ervaar ik een gronding die ik nog niet kende. Een kracht die me bij mijn wortels brengt. Wortels die me voeden en die me ook af en toe laten schudden in mijn lijf. En dat dan weer welkom heten.

Het hart ziet wat de tijd wil vertellen.

Verhalen verbinden.

Linde ten Broek, 2 juni 2014.

Op dagen dat ik in mijn boek Moeders en dochters stap voel ik bijna onmenselijke kracht en verbinding met mijn wortels. Sterk en fier op mijn benen en binnen in mij voel ik rust. Ik voel me gedragen. Maar er zijn ook dagen waarop ik alle kanten op zwiep. Ontworteld loop ik dan rond en houd me bezig met van alles wat afleiding heet. Verbonden en ontheemd wisselen elkaar af.

Waar sluit ik me af en waar word ik gevoed? Alleen als ik mijn wortels (mijn familiegeschiedenis) eer, mijn hoofd buig voor de sterke inordening die er is in de vrouwenlijn dan kom ik terug bij mij, richt mijn hoofd op en sta voor wie ik ben.

Afgelopen week mocht ik weer vier vrouwen interviewen.

Wat een kracht is er als alles gezegd kan worden. Moeder en dochter kunnen zijn en zien wat er is. Niets wegwerken, maar het volledig omarmen. Daar in dat veld vindt heling plaats. Kun je steeds meer vanuit je eigen kracht jouw pad lopen. Als moeder en als dochter. En daar ontstaan de prachtigste verhalen. 

“Hoe is het om dit te doen terwijl je eigen moeder niet meer leeft?” vroeg iemand aan me. En ik antwoordde, “ik kan denk ik nu pas dochter zijn”.

Ik heb mijn plek in het systeem gevonden en ben bezig me steeds meer thuis te voelen. Bij mezelf en de familie waar ik geboren ben.

Linde ten Broek, 28 mei 2014

Dwalen en verdwalen

Als ik aan mijn moeder denk dan zie ik haar lopen. Lopen als een klein meisje in een mooie jas. Lage schoenen aan. Op de Albert Cuypmarkt. Kijkend in de verschillende kramen. Stilstaand bij de stoffen en bandjeskraam. Knopen vasthoudend. Kleine zakjes met krulletters vol fournituren.

Ik was graag met mijn moeder op de markt. Koffie drinken en spulletjes kijken. Op zoek naar leuke jurken en panty’s.

Maar echt praten deden we niet. Misschien maakten we wel een begin. Toen ik besloot om mijn kinderboek aan haar en mijn papa op te dragen. Dat gebaar bracht ons dichterbij elkaar. Er waren tranen. Bij haar en bij mij. En even was er stilte. Contact.

Maar steeds weer presteerde ik het om te laat te komen. Haar te laten wachten. Ach ik denk dat ze het wel wist. Dat ik gewoon altijd nog iets ging doen voordat ik op mn fiets sprong. Maar nu realiseer ik me wel wat ik heb gedaan. Dat ik misschien daardoor tijd heb genomen die zij al die jaren niet voor mij kon nemen. Omdat haar gemis, haar moeder er niet meer voor haar was. Er misschien wel nooit voor haar geweest is.

Maar ik weet het niet. Ik kan het niet meer vragen aan haar. Wat ik wel kan is nu in gesprek gaan met moeders en dochters over het leven. Over wat voor hen belangrijk is en hen daarbij steunen. Aan te moedigen het plek te geven. Woorden te geven. Verborgen geheimen bloot te leggen omdat die soms ruimte scheppen. Het mag er zijn. De pijn van afgescheiden zijn. Het gemis van liefde. Het gebrek aan de armen om je heen. En de diepe stromende liefde die er ook kan zijn. Die ook mij meeneemt in het moment.

Onvoorwaardelijke moederliefde wat is dat toch bijzonder.

Ik puf en zwoeg. Heb het warm en loop van tafel naar de keuken en weer terug. Schenk iets in, neem iets te eten en zo gaat dat al de hele middag.

Met pijn in mn buik en 2 gesprekken verder kan ik zien waar het over gaat. Over gaan staan voor mezelf. Voor Moeders en dochters. Voor de vrouwenlijn. Voor de pijn en de wanhoop die ik zo voel. En voor het indalen in mijzelf en loskomen van het dwalen en verdwalen in mijzelf.

Het is 8 uur s’ ochtends en ik ben voor mn gevoel al overal geweest. Gereisd naar alle mogelijkheden om mijn hoofd maar boven water te houden. Solliciteer veel (gericht dat dan weer wel), maar ik merk, merk aan alles dat dan de energie weg is van mij, weg is van mijn ziel, weg is van Moeders en dochters.

Ik schamp de vangrail van mijn gevoel en erover praten heeft geen zin meer. Ik wil het aangaan. Er dwars doorheen gaan. Het gevoel voelen van de eenzaamheid. Van het jonge eendje dat niet op de juiste plek is en wanhopig zoekt naar haar nest. Haar wortels. De vertrouwde geur.

Op zoek naar mijn nest. Ja dat is wat ik ga doen. Ik ga begin juli naar de plek waar mijn moeder heeft gewoond, haar moeder en haar oma vandaan komen. Dan reis ik naar Polen. Naar Racibórz. Ga ik samen met mijn zus naar het huis van Starka, mijn moeders oma. Die, met gevaar voor eigen leven, in de oorlog eten gaf aan de mensen die in het concentratiekamp zaten en meer dood dan levend langskwamen marcheren.

Maak ik contact met de plek die mijn vrouwenlijn zo getekend heeft.

Waar je geen vrouw mocht zijn omdat je anders verkracht werd.

Je in mannenkleren hulde om je vrouwzijn te verbergen.

Dat wil ik in de ogen kijken omdat ik het gewoon niet meer kan ophouden. De schijn. Dat ik het allemaal wel kan dragen.

Ik wil de vrouwenlijn schonen. Het patroon doorbreken. En dat kan ik als ik het aanga.

Met Moeders en dochters ga ik het aan. Ga ik staan voor het stuk waar heel veel vrouwen, ieder op hun manier mee worstelen. Met zichzelf zijn. Met je eigen keuzes maken. Met doorgeven wat jezelf graag wilt leven. Met het geven van liefde aan jezelf, aan anderen. Met het doorgeven van het leven.

Linde ten Broek, 20 mei 2014

De stoel op de achtergrond herken ik. En ook de vogelkooi heeft lang bij ons in huis een plekje gehad. Mijn moeder die vaak haar eigen kleding ontwierp en maakte. De smalle armband. En haar handen houden mij vast. 

Hoe voelde mijn moeder zich? Zo zonder haar eigen moeder in de buurt? Bij wie kon ze terecht met vragen en hoe was het om zonder werk full time moeder te zijn? 

Ik weet dat ze bij reclamebureau Prad werkte en het daar heel fijn had. Dat ze stopte met werken toen ze moeder werd. Ik ben benieuwd wat er toen door haar heen ging. Was ze blij? Miste ze haar werk? Met wie had ze contact? 

Wat een vragen blijven er toch als je ze niet meer kunt stellen…

Daarom ben ik blij dat ik in Moeders en dochters dichtbij vrouwen kan zijn en vragen kan stellen over moederschap, liefde en meer. Zoals gisteravond. Een prachtig gesprek met een moeder en haar dochter. Die het niet altijd met elkaar eens waren maar wel naar elkaar konden luisteren. En konden lachen. 

We sloten de avond af met een wiegeliedje dat zij nu af en toe met haar moeder van 78 zingt. Die langzaam dement wordt. Maar de liedjes zijn nog lang niet uitgewist. En zo zitten zij nu vaak samen in de auto, al zingend naast elkaar. #moederliefde. Zo bijzonder!

Linde ten Broek